Terorizam kao vid političkog komuniciranja: upotreba propagande nasilnom akcijom u borbi oko hegemonije

Abstract

Rad analizira komunikološku dimenziju terorističkog akta, polazeći od pretpostavke da se za nasiljem poseže radi prenošenja različitih poruka neverbalnim putem. Kroz istraživanje tehnike propagande nasilnom akcijom, na kojoj se u velikoj meri temelji komunikaciona taktika terorista, autor teži da ispita dalekosežnije domete komunikacione strategije pobunjeničkih formacija u borbi protiv dominantne hegemonije. Kombinujući elemente teorijske koncepcije propagandi Žaka Elila (Jacques Ellul) sa kulturološkim pristupom u objašnjavanju mehanizama funkcionisanja hegemonije, autor opovrgava gledišta koja pobunjenicima negiraju mogućnost da, korišćenjem nasilnih akata, efikasno ostvare propagandnu nameru. Autor zaključak zasniva na tri argumenta. Prvo, da je u savremenoj propagandi uticaj na ponašanje publike (ortopraxie) korisniji cilj od uticaja na promenu njenih stavova (ortodoxie). Drugo, da je u pretpropagandnom polju moguće uočiti elemente na koje se nasilni akt može nadovezati, a koji izmiču hegemonskoj kontroli, usled protivurečnosti između ideoloških naracija i realne strukture. Treće, da se terorističkim aktom nosioci istovremeno obraćaju različitim vrstama publike, sa različitim ciljevima. Autor zaključuje da se propagandna efikasnost može ispoljiti na dva plana: 1) kratkoročno, kada nasilni akt deluje kao direktni „okidač” za željeno ponašanje publike; i 2) dugoročno, uključivanjem čina i izazvanog ponašanja u mrežu sećanja, koje postaje element pretpropagande na koji se u budućnosti može referisati. Ključne reči: terorizam, komunikacija, propaganda, nasilje, propaganda nasilnom akcijom, Žak Elil, propaganda agitacije, propaganda integracije, pretpropaganda, hegemonija.

The paper focuses on the communicological dimension of the terrorist act, starting from the position that the violence is used to convey various messages in a non-verbal way. Throughout the research into the propaganda of the deed, the technique on which communicational tactics of terrorists are mostly based, the author seeks to examine extensive ranges of communication strategies used by insurgent groups against dominant hegemony. By combining the elements of Jacques Ellul's theoretical conception of propaganda along with the cultural approach in the interpretation of mechanisms in which hegemony operates, the author refutes perspectives that deny rebellions’ possibilities for efficient realization of their propaganda goals by using acts of violence. The author’s conclusion is based on three arguments. Firstly, for modern propaganda, provoking the behavior of the audience (ortopraxie) is a more important goal than influencing its attitudes (orthodoxy). Secondly, it is possible to notice elements in the pre-propaganda field, which evade hegemonic control, due to the contradiction between ideological narratives and the real structure, and which insurgent propaganda may utilize. Lastly – by means of terrorist acts, their performers address different types of audiences with different goals simultaneously. The author concludes that the efficiency of propaganda can be manifested in two manners: in the short term – when an act of violence represents a direct “trigger” for the desired behavior of the audience; in the long term – by including the act and provoked behavior in the network of memories, which becomes an element of pre-propaganda that can be referred to in the future.