Problemi odnosa Evropske unije i država kandidata za članstvo i fleksibilno pristupanje kao moguć način oživljavanja politike proširenja

Abstract

Rad razmatra problem zastoja u procesu pridruživanja, odnosno pristupanja zemalja Zapadnog Balkana Evropskoj uniji. Osnovne uzroke ovog problema autorka vidi u samoj prirodi asimetričnog odnosa Evropske unije i pomenutih zemalja u čijem središtu se nalazi Proces stabilizacije i pridruživanja, odnosno pristupanja. Njemu su doprinele obe strane: Evropska unija preambiciozno postavljenom politikom prema regionu, nedovoljno definisanim i stalno promenljivim kriterijumima, ali i zemlje u procesu svojim nekritičkim odnosom prema mogućem članstvu, nejasno definisanim interesima i ciljevima, sporim reformama i slabom demokratskom tradicijom. Kako bi proces mogao uspešno da se nastavi, autorka tvrdi da je potrebno njegovo suštinsko preoblikovanje ka fleksibilnom procesu. U svetlu sve češćih rasprava o mogućem kretanju evropske integracije ka većoj diferencijaciji, proces fleksibilnog pristupanja bi omogućio članstvo samo u odabranim oblastima delovanja Evropske unije, koje bi bile odabrane shodno prethodno jasno definisanim i analiziranim interesima i mogućnostima zemalja kandidata i potencijalnih kandidata. Autorka zaključuje da je potrebno proces što više odvojiti od uslovljavanja u političkim oblastima kako bi se umanjila mogućnost arbitrarnog odlučivanja o napretku ovih zemalja u procesu. Osim što bi za države kandidate i potencijalne kandidate ovakav manje zahtevan proces bio jednostavniji i omogućio veću autonomiju u izboru oblasti integracije i tempu prilagođavanja, za države članice EU bi predstavljao način da se vrati kredibilitet jednoj od svojih nekada najuspešnijih spoljopolitičkih aktivnosti. Ključne reči: pristupanje, zastoj, Evropska unija, Zapadni Balkan, fleksibilnost, diferencirana integracija.

The article deals with the problem of the Western Balkans countries’ accession and association process impasse. The author finds the key causes of this problem in the very nature of an asymmetric relationship between the EU and these countries with the Stabilization and Association Process laying in its core. Both sides have contributed to this problem: the EU with its overambitious approach to the region, vaguely defined and ever-changing criteria, but also the countries participating in the Process with their uncritical approach to the possible membership, unclearly defined interests and aims, slow reforms, and weak democratic tradition. For the process to be successfully continued, the author discusses the idea of its substantial remodeling towards a flexible process. In light of the frequent discussions about the possible moving of the European integration towards more differentiation, the process of flexible association or accession would enable EU membership only in selected policy areas. The policy areas would be chosen in accordance with the previously clearly defined and thoroughly analyzed interests and capabilities of the candidate and potential candidate countries. The author argues that the association/accession process should be separated as much as possible from the political conditioning in order to decrease the possibility of taking arbitrary decisions on whether the countries have advanced in the process or not. For the Western Balkan countries, this kind of less demanding process would be easier to accomplish and would allow more autonomy in choosing areas of integration and pace of accommodation. For the EU member states, it would provide a way to regain the credibility of its once most successful foreign policy activity.